"Το δημιούργημα" θεωρείται το σπουδαιότερο μυθιστόρημα που έχει γραφτεί μέχρι στιγμής με θέμα τη ζωγραφική. Εκδόθηκε το 1886 και συνάντησε αντιδράσεις από κριτικούς αλλά και από ζωγράφους. Οι τελευταίοι, όπως για παράδειγμα ο Μονέ, αναγνωρίζοντας στοιχεία του εαυτού τους, ένιωσαν αδυναμία μπροστά στην αποτυχία του Κλωντ και κατ\' επέκταση του κινήματος που εκπροσωπούσε. Σε αντίθεση με τον Μονέ, ο Σεζάν, που αποτελεί και το κύριο πρόσωπο έμπνευσης, δεν αναγνωρίζει τίποτε, παρά τις σαφείς αναφορές στη φιλία των παιδικών του χρόνων με τον Ζολά στη Νότια Γαλλια.
Η δράση του μυθιστορήματος εκτυλίσσεται μέσα σε δεκατρία χρόνια, από το 1863 έως το 1876. Συνεπώς ο Ζολά αναφέρεται άμεσα στην εποχή του, με τις όποιες συνέπειες μπορεί να έχει κάτι τέτοιο. Ένθερμος υποστηρικτής των υπαιθριστών (αρχική ονομασία των εμπρεσιονιστών), έρχεται αργότερα σε αντιπαράθεση μαζί τους, απογοητευμένος κυρίως από την εμμονή τους στην ανάλυση του χρώματος και από την αδυναμία επιλογής των θεμάτων. Ο νατουραλισμός δεν περνάει στη ζωγραφική όπως στη λογοτεχνία, η φύση δεν αποκτά σάρκα, και κάποιοι εμπρεσιονιστές εισάγουν σύμβολα μέσα στους πίνακές τους.
[...] (από το επίμετρο του βιβλίου)